Duurzaamheid vormt de rode draad door de herontwikkeling van het voormalige Fluor-terrein in het Haarlemse stadsdeel Schalkwijk, óók tijdens de sloop. Dura Vermeer Bouw Midden West nam sloopexpert Foekens in de arm om het project genaamd Elements verantwoord en milieuvriendelijk te starten. Gaby Foekens, algemeen directeur van de sloper, en Gideon Noordzij, bouwplaatsmanager van de ontwikkelende bouwer, spreken samen over de uitdagingen van circulair slopen en het bijzondere project: “Het geeft een kick om te streven naar een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk.”
Een speeltuin, zo noemt algemeen directeur Gaby Foekens de transformatie van het oude hoofdkantoor van bouwgigant Fluor: “We mochten op circulair gebied helemaal losgaan en hebben bij elk materiaal stilgestaan wat de opties waren op het gebied van hergebruik. Het project is een visitekaartje voor zowel ons als Dura Vermeer doordat we tonen wat er mogelijk is. En hopelijk is het project ook een inspiratiebron voor andere ontwikkelaars en bouwers. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen voor de volgende generaties.”
Wat houdt het project Elements precies in? Het oude Fluor-kantoor met omliggende grond ondergaat een transformatie naar een groene duurzame stadsbuurt met lofts, huur- en koopappartementen en townhouses. Het hele gebied wordt autoluw, maar is toch goed bereikbaar door een multifunctioneel gebouw met een vernieuwend mobiliteitsconcept. “Wij bieden elektrische deelauto’s aan. Wij houden in de gaten hoeveel gebruik hiervan wordt gemaakt en kunnen hiermee de hoeveelheid deelauto’s aanpassen. Het motto: auto eruit, asfalt eruit, bomen erin”, aldus bouwplaatsmanager Gideon Noordzij. “Echt alles in de wijk is groen.”
Het project werd Dura Vermeer eigenlijk in de schoot geworpen, vertelt Gideon. “De deal met Fluor was dat wij hun nieuwe hoofdkantoor in Hoofddorp mochten bouwen als wij hun oude hoofdkantoor overnamen en een nieuwe bestemming zouden geven. Zo zaten wij ineens met een oud kantoorpand.” In het kader van duurzaamheid is besloten het gebouw niet te slopen, maar te transformeren. Gaandeweg ontstond het idee het hele gebied opnieuw te ontwikkelen. Gideon: “Een paar jaar geleden hadden we gezegd: gooi alles maar plat en we zetten er een nieuw pand neer. Dat is goedkoper en sneller. Maar er vindt een kentering plaats in zowel de bouw als de markt. We vinden het belangrijk om op verantwoorde wijze met onze planeet en grondstoffen om te gaan. We bouwen op een manier waarbij onze ecologische voetafdruk zo klein mogelijk is en creëren een gebied waar mensen duurzaam kunnen samenleven. We maken hier bewust geld voor beschikbaar omdat we het als noodzakelijk zien voor de toekomst van onze planeet.”
Niet slopen en nieuwbouwen dus, maar transformeren: “Het pand verkeerde in goede staat en was door de rechthoekige vorm relatief makkelijk opnieuw in te richten. Het zou zonde zijn de bestaande grondstoffen niet te gebruiken.” Hier kwam sloopbedrijf Foekens om de hoek kijken. Gideon: “Van circulair slopen en asbestsanering hebben wij weinig kaas gegeten. We hadden echt een expert nodig. Foekens kon precies inzichtelijk maken welke materialen ze waarvoor hergebruiken en hoe hun afvalstromen lopen.” Gaby: “Wij hebben de laatste jaren intensief ingezet op het verduurzamen van onze processen en hebben veel kennis in huis. ”In december 2019 zijn de vergunningen ingediend en eind 2020 werd het oude Fluor-terrein hét domein van Foekens.”
De algemeen directeur van Foekens was bij het horen over het project direct enthousiast: “Deze klus moest ik hebben. Het is een prachtige kans voor ons als sloper om te laten zien wat er allemaal mogelijk is met zo’n oud kantoorpand en mensen daarmee wakker te schudden. We hopen op een domino-effect.” Gaby legt kort uit hoe het circulair slopen in zijn werk gaat: “We maken een inventarisatie van het complete gebouw en leggen van tevoren vast wat we kunnen hergebruiken en op welke manier. Dit gaat van upcyclen, het één-op-één hergebruiken van materialen, tot recyclen waarbij materialen worden omgevormd tot een nieuw product. We leggen vervolgens vast wat de opdrachtgever in het huidige project wil hergebruiken en wat we aan andere partijen kunnen doorverkopen. Voor de materialen die we niet kunnen hergebruiken maken we afspraken met duurzame afvalverwerkers waarbij we weten dat 75 procent van het bouw- en sloopafval gerecycled wordt naar andere monostromen. Zo wordt dus bijna alles hergebruikt.”
Gaby start met een korte opsomming van eindbestemmingen van de materialen die tot nu toe uit de sloop zijn verkregen: “De nieuwste systeemplafonds uit het pand zijn geupcycled en hebben een nieuwe bestemming gekregen in een buurthuis in Amsterdam. De oudere systeemplafonds, zo’n 13.000 vierkante meter, zijn door de fabrikant omgesmolten tot nieuwe plafondplaten die een nieuw plekje krijgen op hun oude stek. Alle TL-buizen zijn geupcycled, net als de daktegels, de kabelgoten, nooduitgangbordjes, keukenelementen, de fietsenstallen en underlayment platen. Deze worden allemaal zonder bewerking opnieuw gebruikt. Dat is toch geweldig?” Gaby geeft toe dat circulair slopen ook nadelen heeft. Het is niet alleen duurder, het neemt ook meer tijd in beslag. “Ergens met een botte bijl op inhakken gaat natuurlijk sneller dan slopen met fluwelen handschoenen omdat we materialen in goede staat uit een pand willen halen. Maar de voordelen wegen ruim op tegen de nadelen. Dit is vele malen beter voor het milieu. Gelukkig zien we dat de vraag naar circulair slopen groeit.”
Zowel Gideon als Gaby zijn ervan overtuigd dat projecten als Elements de toekomst hebben. “Er is geen bouwopleiding die het thema duurzaamheid niet behandelt. Jonge professionals krijgen het er met de paplepel ingegoten en dit vertaalt zich naar de plannen van ontwikkelaars. Het verspreidt zich als een olievlek”, aldus Gaby. Gideon voegt toe: “En er komen steeds meer kantoorpanden leeg te staan doordat we veel meer flexwerken. In combinatie met de woningnood en de duurzaamheidsopgave schreeuwt dit om transformatie.” De nieuwe manier van werken is nog wel even wennen voor de bouwplaatsmanager. “Dit is mijn eerste transformatieproject. Normaal bouwen we het direct goed, nu moeten we rekening houden met afwijkingen die al in het pand zitten. In het Fluor-pand zit bijvoorbeeld een flink hoogteverschil.” Transformatie vraagt om extra denkwerk, maar vervelend vindt Gideon dat niet. Sterker nog: hij geniet van de extra uitdaging: “Het geeft een extra kick wanneer het lukt. Ik zie ook dat onze mensen op de bouw het mooi vinden, ze zijn heel gedreven.” En dat is ook nodig, want er staat nog een flinke uitdaging te wachten volgens de bouwplaatsmanager: “Het gevelontwerp is indrukwekkend, maar het is nog een flinke puzzel om ‘m wind- en waterdicht te krijgen.”
De komende jaren staat ook de herontwikkeling van de naastgelegen Belcanto-locatie, eveneens eigendom van Dura Vermeer, op de planning. Of Foekens ook dan de sloop voor haar rekening neemt is nog niet duidelijk, maar als het aan de bouwplaatsmanager ligt is de keuze gemaakt: “Ik heb Foekens er graag weer bij. Het zijn slopers die echt zorgdragen voor het project. Ze zijn betrokken, net als Dura Vermeer een familiebedrijf en ze hebben dezelfde aanpakkersmentaliteit: niet lullen, maar poetsen.” Maar eerst staat de afronding van de sloop van het oude Fluor-kantoor op de planning. Gideon: “Rond de zomervakantie is het gebouw gestript en dan gaan wij het jasje eromheen maken.” De oplevering staat begin 2023 gepland. Gideon: “Ik kan niet wachten. Ik ben heel benieuwd hoe het eindresultaat wordt. Het is echt een uniek project.” Gaby knikt instemmend mee: “Ik ben trots dat we aan zo’n duurzaam project mogen meewerken. Het geeft ons voldoening.”
Stichting Veilig en Milieukundig Slopen is lid van: